Գրաբարյան օրեր, Թարգմանչաց տոն (առաջադրանքներ)

Վարդան Այգեկցի

Արծիւ եւ նետ

Արծիւն երթայր յերկինս, եւ հարին զնա նետիւ: Եւ նա զարմացաւ, թէ ո՞վ զայս արար: Հայեցաւ եւ ետես զնետն` զփետուրն իւր եւ ասէ.

— Վա՛յ ինձ, զի յինէն է պատճառ սպանման իմոյ:

Բառարան

երթայր — գնում էր

յերկինս — երկնքում

հարին — խփեցին

զնա — նրան

նետիւ — նետով

արար — արեց

հայեցաւ — նայեց

ետես — տեսավ

իւր — իր

ասէ — ասում է

զի — որ, որովհետև, քանի որ

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճի՛շտ կարդա այս բառերը.

յերկինս, յինէն, իմոյ, զնա, զնետն, զփետուրն, իւր:

2. Աշխարհաբար դարձրու այս բառակապակցությունները.

զփետուրն իւր, պատճառ սպանման իմոյ:

3. Առակն աշխարհաբար դարձրու:

4. Կարդա առակն առանց երկրորդ նախադասության: Առակի բովանդակությունը փոխվե՞ց:

5. Բացատրիր զարմացաւ բառի գործածությունը (բառը ճիշտ և տեղի՞ն է գործածված):

6. Առակի համառոտ փոխադրությունը գրաբար դարձրու (բառերի գրաբարյան դասավորությունն աշխատիր պահել).

Արծվին (զարծիւն) նետով խփեցին: Տեսնելով (տեսեալ) նետը` իր փետուրը, արծիվն ասում է.

— Իմ սպանվելու պատճառն ինձանից է:

7. Գրիր մեկ նախադասությամբ` այս առակն ի՞նչ է ցույց տալիս (գրաբ. կլինի` Առակս զի՞նչ ցուցանէ: )

8. Նույն բովանդակությամբ այլ պատմություն գրիր (կա՛մ կարդացած, լսած, կա՛մ հորինած):

 

Որսորդն եւ կաքաւն

Որսորդն կալաւ կաքաւ մի եւ կամէր զենուլ: Եւ ասէ կաքաւն.

— Մի՛ սպանանէր զիս, զի ես խաբեցից զբազում կաքաւս ու ածից յականատս քո:

Եւ ասէ որսորդն.

— Այժմ ստուգիւ մեռցիս ի ձեռաց իմոց, զի զսիրելիս եւ զազգականս քո մատնես ի մահ:

 

Բառարան

կալաւ — բռնեց

զենուլ — մորթել

ասէ — ասում է

զիս — ինձ

զի — որ, թե, որովհետև, որպեսզի

խաբեցից — խաբեմ, կխաբեմ, պիտի խաբեմ, խաբելու եմ

ածից — բերեմ, կբերեմ, պիտի բերեմ, բերելու եմ

ականատ — թակարդ

յականատ — (դեպի) թակարդները, թակարդներում

ստուգիւ — ստուգապես, իսկապես

մեռցիս — մեռնես, կմեռնես, պիտի մեռնես, մեռնելու ես

ի ձեռաց — ձեռքից

զսիրելիս — սիրելիներին

զազգականս — ազգականներին

մատնես — մատնում ես

ի մահ — մահվան

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա հետևյալ բառերը.

զբազում, զսիրելիս, յականատս:

2. Աշխարհաբար դարձրու հետևյալ բառերն ու բառակապակցությունները.

կաքաւ մի, մի՛ սպանաներ, զբազում կաքաւս, յականատս քո, ի ձեռաց իմոց, զսիրելիս եւ զազգականս քո:

3. Արտագրիր այս հարցերի պատասխանները.

Ի՞նչ բռնեց որսորդը:

Կաքավն ի՞նչ խոստացավ որսորդին:

Կաքավի խոստմանն ի՞նչ վերաբերմունք ցույց տվեց որսորդը:

4. Առակն աշխարհաբար դարձրու:

5. Ինչպիսի՞ն է կաքավը (բնութագրիր կաքավին): Ինչ է ցույց տալիս առակը:

6. Նույն բովանդակությամբ պատմություն հորինիր, որի հերոսները միայն մարդիկ են:

Վարդան Այգեկցի

Կտակ վասն գանձի

Իմաստասէր ոմն աղքատ ունէր ծոյլ որդիս եւ ի ժամ մահուն կոչեաց զորդիսն եւ ասէ.

— Ո՛վ որդեակք, բազում գանձ կայ պահեալ ի հարցն իմոց յայգին մեր, իսկ զտեղին ոչ ցուցանեմ ձեզ, այլ որ աշխատի ևւ խորագոյն փորէ, նա գտանէ զգանձն:

Եւ յետ մահուն հօրն, սկսան որդիքն ջանալ մեծաւ աշխատութեամբ եւ խորագոյն վարէին, եւ ամէն մէկ իւրն ջանայր, զի ինքն գտցէ զգանձն:

Եւ սկսաւ այգին աճիլ եւ զօրանալ եւ ետ բազում պտուղ եւ ելից զնոսա գանձիւ:

 

Բառարան

ոմն — մի մարդ, մեկը (ոմն աղքատ – մի աղքատ մարդ)

որդիս — որդիներ

ի ժամ մահուն — մահվան ժամին

կոչեաց — կանչեց

զորդիսն — որդիներին

որդեակք — որդյակներ

պահեալ — պահված

ի հարցն իմոց — իմ հայրերից, իմ հայրերի կողմից

յայգին — այգում

զտեղին — տեղը

ոչ ցուցանեմ — ցույց չեմ տալիս

որ — ով, ով որ

խորագոյն — ավելի խոր

փորէ — այստեղ` փորի

գտանէ — այստեղ` կգտնի

յետ մահուան հօրն — հոր մահվանից հետո

մեծաւ աշխատութեամբ — մեծ չարչարանքով

վարէին — վարում էին

իւր ջանայր — ինքն էր ջանում (ձգտում էր)

զի — որ, որպեսզի

գտցէ — գտնի, կգտնի, պիտի գտնի, գտնելու է

ետ — տվեց

ելից — լցրեց

զնոսա — նրանց

գանձիւ — գանձով

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա այս բառերն ու բառակապակցությունները.

Կոչեաց, որդեակք, պահեալ, աշխատութեամբ, յայգին, յետ, զտեղին, զգանձն, զնոսա, մահուան, խորագոյն, իւրն:

2. Հետևյալ բառերն ու բառակապակցություններն աշխարհաբար դարձրու.

ասէ, որդիքն, սկսան, յայգին մեր, զգանձն, սկսաւ, բազում պտուղ, ետ բազում պտուղ:

3. Աշխարահաբար դարձրու առակը:

4. Ինչի՞ց է երևում հոր իմաստասեր լինելը:

5. Մեկ նախադասությամբ գրիր` ի՞նչ է ցույց տալիս առակը:

 

Վարդան Այգեկցի

Առիւծ եւ աղուէս

Առիւծ մի կորիւն ծնաւ, եւ ժողովեցան կենդանիքն ի տես եւ յուրախութիւն: Գայ աղուէսն ի մէջ բազմամբոխին եւ մեծահանդիսիւ նախատեաց զառիւծն յատեանն բարձր ձայնիւ եւ անարգեաց, թէ`

— Ա՞յդ է քո կարողութիւնդ, զի մի՛ կորիւն ծնանիս եւ ոչ բազում:

Պատասխանի ետ առիւծն հանդարտաբար եւ ասէ.

— Այո՛, մի՛ կորիւն ծնանիմ, բայց առիւծ ծնանիմ եւ ոչ աղուէս քան զքեզ:

Բառարան

Ի տես եւ յուրախութիւն — տեսնելու և ուրախանալու

գայ — գալիս է

ի մէջ բազմամբոխին — բազմամբոխի (հավաքվածների մեջ)

մեծահանդիսիւ — այստեղ` հանդիսականների ներկայությամբ

զառիւծն — առյուծին

ծնանիս — ծնում ես

պատասխանի ետ — պատասխան տվեց, պատասխանեց

ասէ — ասում է

ծնանիմ — ծնում եմ

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա այս բառերը.

Զքեզ, առիւծ, կորիւն, կարողութիւն, յուրախութիւն, յատեանն, գայ, աղուէս, նախատեաց, անարգեաց:

2. Այս բառերն ու բառակապակցություններն աշխարհաբար դարձրու.

կենդանիքն, ծնաւ, ժողովեցան, նախատեաց, անարգեաց, բարձր ձայնիւ, ոչ աղուէս քան զքեզ:

3. Գրաբար դարձրու առակի համառոտ փոխադրությունը.

Առյուծը մի կորյուն ծնեց, և աղվեսը նախատեց նրան (զնա), որ մի՛ կորյուն է ծնում և ոչ բազում: Իսկ առյուծը պատասխանեց.

— Մի կորիւն եմ ծնում, բայց առիւծ:

4. Ի՞նչ է ցույց տալիս առակը:

5. Նույն բովանդակությամբ մի պատմություն գրիր, որի հերոսները մարդիկ են:

Մխիթար Գոշ

Արջ եւ մրջիւն

Զբոյն մրջեան արջ փորէր եւ լեզուաւ ժողովէր եւ ուտէր: Եւ հնարի մրջիւն սատակել զնա: Երթեալ առ պիշակ եւ գոռեխ եւ մժեխ եւ շանաճանճ եւ բրէտ եւ առ նմանք սոցին, եւ աղաչէ օգնել իբր ազգայինք: Ցաւակցեն` հարկանեն զաչս եւ զլսելիս արջուն, եւ հարկանէ գլուխ զքարի, եւ նեխի եւ որդունք եւս ծնանին: Եւ ի սասկութենէ ցաւոց` զբերան բացեալ գոչէր, եւ նոցա մտեալ յորովայնն` խոցոտեն զաղիսն, եւ նեղեալ դիմէ ի հոսանս ջրոյ, եւ այնչափ ի ներքս մտեալ` հեղձանի:

 

Բառարան

մրջեան — մրջյունի

փորէր — փորում էր

ժողովէր — ժողովում էր (հավաքում էր)

ուտէր — ուտում էր

հնարի — հնարում է, հնար է գտնում

սատակել — սպանել

երթեալ — գնացել, գնացած, գնալով (այստեղ` գնում է)

պիծակ, գոռեխ, մժեխ, շանաճանճ, բրետ — միջատներ

գոռեխ եւ մժեղ եւ շնաճանճ եւ բրետ — պիծակի, գոռեխի, մժեղի, շնաճանճի և բրետի մոտ

առ նմանք սոցին — սրանց նմանների մոտ

աղաչէ — աղաչում է

ազգայինք — ազգայիններ

ցաւակցեն — ցավակցում են

հարկանեմ — 1. Խփել, ծեծել, տանջել 2. Վիրավորել, խոցել, խայթել

հարկանեն — խայթում են

հարկանէ — խփում է

նեխի — նեխում է

որդունք — որդեր

եւս — նաև, էլ

ծնանին — ծնվում են

ի սաստկութենէ — սաստկությունից

ցաւոց — ցավերի

բացեալ — բացած, բացելով

գոչէր — գոչում էր

նոցա մտեալ յորովայնն — նրանք մտնելով որովայնը

խոցոտեն — խոցոտում են

զաղիսն — աղիները

նեղեալ — նեղված, նեղվելով

դիմէ — այստեղ` գնում է

ի հոսանս ջրոյ — ջչի հոսանքին

այնչափ ներքս մտեալ — այստեղ` այնքան խորն է մտնում

հեղձանի — խեղդվում է

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա այս բառերը.

զբոյն, մրջեան, լեզուաւ, մրջիւն, զնա, երթեալ, զլսելիս, զքարի, զբերան, բացեալ, մտեալ, նեղեալ, յորովայնն, ջրոյ:

2. Աշխարհաբար դարձրու հետևյալ բառակապակցությունները.

զբոյն մրջեան, զաչս եւ զլսելիս արջուն, ի սաստկութենէ ցաւոց:

3. Բարձրաձայն կարդա առակը`

ա) հանելով բոլոր եւ — երը և համապատասխանաբար փոխելով հնչերանգը

բ) ինչպես գրված է, պահպանելով բոլոր եւ — երը: Ի՞նչ տարբերություն նկատեցիր:

4. Աշխարհաբար դարձրու առակը:

5. Ի՞նչ է ցույց տալիս առակը:

6. Նույն բովանդակությամբ պատմություն հորինիր այլ կենդանիների մասին:

7. Ինքդ վերնագրիր այս առակը:

 

ԾԵՐ ՈՄՆ ԵՒ ՄԱՀ

Ի միում աւուրց ծեր ոմն հատեալ փայտ յանտառէ եւ բարձեալ յուս իւր բերէր ի տուն. այլ պարտասեալ զօանապարհայն` հարկեցավ դնե յերկիր զբեռն իւր եւ սկսայ յօգնութիւն կարդալ զՄահ: Եւ ահա հանդիման եկն եւ երեւեցավ Մահ եւ եհարց ցնա` եթէ առ ի՞նչ կոչէր զնա: Յայնժամ զահի հարեալ` պատասխանի ետ նմա ծերն եւ ասէ.

— Զի տացես յուս զբեռն իմ:

Բառարան

ի միում աւուրց — մի օր

ծեր ոմն — մի ծերունի, մի ծեր մարդ

հատեալ — կտրած, կտրելով

յանտառէ — անտառից

յուս — ուսին

բերէր — բերում էր

այլ — այստեղ` և

պարտասեալ — հոգնած, հոգնելով

զճանապարհայն — ճանապարհին

հարկեցաւ — հարկադրվեց, ստիպված եղավ

երկիր — այստեղ` գետին

յերկիր — գետնին

յօգնութիւն — օգնության, օգնության համար, օգնելու

կարդալ — կանչել

զՄահ — Մահին

յանդիման եկն — դիմացից եկավ, ընդառաջ եկավ

եհարց — հարցրեց

ցնա — նրան

եթէ — այստեղ` թե

առ ի՞նչ — ինչի՞ համար

կոչէր — կանչում էր

զնա — նրան

յայնժամ — այդ ժամանակ

զահի հարեալ — ահաբեկված, ահաբեկվելով

պատասխանի ետ — պատասխան տվեց, պատասխանեց

տացես — տաս, կտաս, պիտի տաս, տալու ես

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա այս բառերը.

զճանապարհայն, զբեռն, զՄահ, զնա, հատեալ, բարձեալ, պարտասեալ, զահի հարեալ, յանտառէ, յուս, յերկիր, յօգնութիւն, յանդիման, յայնժամ, իւր:

2. Աշխարհաբար դարձրու այդ բառերն ու բառակապակցությունները.

բարձեալ, բարձեալ յուս իւր, զբեռն իւր, երեւեցաւ, ասէ, զբեռն իմ:

3. Գտի՛ր և արտագրի՛ր հարցերի պատասխանները.

Ի՞նչ արեց հոգնած ծերը:

Ի՞նչ հարցրեց Մահը:

Ի՞նչ պատասխանեց ծերունին:

4. Աշխարհաբար դարձրու առակը:

Անտառից ուսով փայտ բերող մի ծերունի…

5. Ի՞նչ է ցույց տալիս առակը:

6. Առակի համար նոր վերնագիր մտածիր:

 

ՄԽԻԹԱՐ ԳՈՇ

ԹՌՉՈՒՆ ԹԱԳԱՒՈՐԻՆ ԵՒ ՁԻ ԱՐՔԱՅԻՆ ՅՈՒՆԱՑ

Թագաւորին հնդկաց էր թռչուն ինչ, որ արկանէր մարգարիտ եւ ականս իբրեւ զձու: Եւ լուեալ արքային յունաց` այնմ ցանկացաւ, եւ առաքեաց հրեշտակ եւ խնդրեաց, եւ նա ետ: Սակայն եւ նա հայցեաց զձի նորա, որ երագութեամբ անցանէր ընդ թռչունս: Եւ թէպէտ ծանր էին միմեանց խնդիրքն, անյապաղ երկաքանչիւրքն կատարէին: Եվ գալ հաւուն ի Յոյնս` ըստ օրինակի այլոց ածէ ձու: Եւ ձիոյն երթեալ ի Հնդիկս` կաղայր, եւ ոչ բնաւ արշաւէր: Դարձուցանէ թագաւորն հնդկաց զերիւարն, մեղադրելով յոյժ: Եւ նմանապէս` ամբաստանելով զթռչունն: Եւ իւրաքանչիւրքն յինքեանցն երթեալ տեղիս` լինէին ըստ առաջին օրինակին:  

Բառարան

թագաւորին հնդկաց էր թռչուն ինչ — հնդկաց թագավորը մի թռչուն ուներ

արկաներ — այստեղ` ածում էր

ականս — ակներ (թանկարժեք քարեր)

լուեալ արքային յունաց — հունաց արքան լսելով

այնմ — այն

առաքեմ — ուղարկել

հրեշտակ — պատգամավոր, դեսպան

ետ — տվեց

հայցեաց — հայցեց

երագութիւն — արագություն

անցանէր ընդ թռչունս — թռչուններից անցնում էր

խնդիրքն — խնդրանքները

երկաքանչիւրն — երկուսից յուրաքանչյուրը, երկուսն էլ

կատարէին — կատարում էին, (այստեղ` կատարեցին)

ի Յոյնս — Հունաստան

հաւ — թռչուն, հավք

ի գալ հաւուն ի Յոյնս — գալով Հունաստան թռչունը

այլոց — ուրիշների

ածէ — ածում է

ձիոյն երթեալ ի Հնդիկս — գնալով Հնդկաստան ձին

կաղայր — կաղում էր

ոչ արշաւեր — չէր արշավում

դարձուցանէ — դարձնում է, վերադարձնում է

զերիւարն — երիվարը

յոյժ — շատ

յինքեանցն երթեալ տեղիս — գնալով իրենց տեղերը

լինէին — լինում էին / այստեղ` եղան/

ըստ առաջին օրինակին — առաջվա նման

 

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ճիշտ կարդա այս բառերը.

զձու, զձի, զթռչուն, լուեալ, խնդրեաց, հայցեաց, առաքեաց, երագութեամբ, երթեալ, յունաց, ի Յոյնս, յոյժ, յինքեացն, ձիոյն, երկաքանչիւրքն, իւրաքանչիւրքն:

2. Տրված բառերն ու բառակապակցություններն աշխարհաբար դարձրու.

Թագաւոր հնդկաց, արքայ յունաց, առաքեաց, խնդրեաց, հայցեաց, զձի նորա, ի Հնդիկս:

3. Առակից դուրս գրիր հետևյալ հարցերի պատասխանները.

Ինչպիսի՞ ն էր հնդկաց թագավորի թռչունը:

Ինչպիսի՞ ն էր հունաց արքայի ձին:

Ի՞ նչ էր անում թռչունը Հունաստանում:

Ե՞ րբ է ձին կաղում և չի կարողանում արշավել:

Աշխարհաբար դարձրու առակը:

Արքաները տվեցի՞ ն իրենց սիրելի կենդանիները նրան, ով խնդրում էր:

Արքաները ստացա՞ ն այն, ինչ ուզում էին:

4. Լրացրու առակի համառոտ փոխադրությունը.

Հունաց արքան հնդկաց թագավորից խխնդրեց նրա թռչունը, որը……………. . : Հնդկաց թագավորն էլ փոխարենն ուզեց հունաց արքայի ձին, որը…………………. . : Նրանք միմյանց չմերժեցին: Սակայն հավքը և ձին…………………: Արքաներն իրար մեղադրելով վերադարձրին ընծաները, և ……………. :

5. Ի՞ նչ է ցույց տալիս առակը:

ԿԻՆ ԻՆՔՆԱՀԱՒԱՆ ԵՒ ԿԱՄԱՊԱՇՏ` ԳԵՏԱՏԱՐ

Դարձեալ այլ ոմն ունէր կին խիստ ինքնահաւան եւ կամապաշտ, եւ յորժամ անկաւ ի գետ եւ խեղդեցաւ, այրն խնդրէր զնա` ընդդէմ ջրոյն գնալով: Հարցին ցնա մարդիկ.

— Վասն է՞ ր ընդդէմ ջրոյդ խնդրէք:

Պատասխանի ետ.

— Կին իմ հանապազ էր հակառակ բերանով եւ արեամբ: Արդ զոր օրինակ առնէր ի կենդանութեանն, նոյնպէս, կարծեմ թէ, զկնի մահուանն արար: Եւ այնպէս հաւատալով, զի գնացից ընդդէմ ջրոյս:

Բառարան

դարձեալ այլ ոմն — մի ուրիշ մարդ էլ

յորժամ — երբ

անկաւ — ընկավ

խնդրէր — փնտրում էր

խնդրէք – փնտրում եք

հարցին — հարցրին

ցնա –նրան

վասն է՞ ր — ինչո՞ ւ

հանապազ — միշտ

զոր օրինակ — ինչպես

առնէր – անում էր

ի կենդանութեանն – կենդանության ժամանակ

կարծեմ — կարծում եմ

զկնի մահուանն — մահվանից հետո

արար — արեց

գնացից — գնամ, կգնամ, պիտի գնամ, գնալու եմ

 

ԶՕՐԱԿԱՆ ԵՒ ԾԱՆՐ ԳՈՅՆ ԲԵՌՆ ԻՒՐ

Երբեմն զօրական ոմն, գտանիլով ընդ կնոջ իւրում ի բարձր ծովու` ի ժամանակի մեծի ալէկոծութեան, տեսանէր, որ նաւավարքն թափէին ամենայն կարողութեամբ զամենայն ինչ եւ իցէ կարասիս, թարց երեսպաշտութեան իմիք, որք պատահէին ի ձեռս իւրեանց: Մանաւանդ աղաղակէին ամենքն.

— Ընկեսցո՛ւք նախապէս զծանրագոյն բեռինս, առ ի փրկել զկեանս եւ զերծանիլ ի ծովէն, զի մի՛ ընդ իրացն հանգամայն ընկղմեսցուք:

Իբրև լուաւ զայս զօրականն, իսկոյն կալաւ զկին իւր եւ ընկեց ի ծովն, ասելով.

— Ոչ ինչ է ծանրագոյն եւ անտանելի բեռն ինչ ինձ ի մէջ աշխարհիս, քան զկինն իմ:

 

Բառարան

երբեմն — մի ժամանակ

ոմն — մի մարդ, մեկը

գտանիլով — գտնվելով

ընդ կնոջ իւրում — իր կնոջ հետ

ի բարձր ծովու — բարձր ծովում

ի ժամանակի մեծի ալէկոծութեան — մեծ(ուժեղ)ալեկոծության ժամանակ

տեսանէր – տեսնում էր

ամենայն կարողութեամբ — ամբողջ կարողությամբ(ուժով)

թափէին — թափում էին

զամենայն ինչ — ամեն ինչ

իցէ — լինի, կլինի, պիտի լինի

կարասիս — կարասիներ

թարց երեսպաշտութեան — առնց որևէ երեսպաշտության

որք — որոնք

պատահէին ի ձեռս իւրեանց – որոնք իրենց ձեռքն էին ընկնում(ինչ որ ձեռքերն ընկնում էր)

աղաղակէին — աղաղակում էին

ընկեսցուք — գցեք

զծանրագոյն բեռինս — ծանր(ավելի ծանր) բեռները

առ ի փրկել զկեանս եւ զերծանիլ ի ծովէն — կյանքը փրկելու և ծովից ազատվելու համար

մի՛ ընկղմեսցուք — չընկղվենք, չենք ընկղմվի, չպիտի ընկղմվենք, չենք ընկղմվելու

ընդ իրացն հանգամայն — իրերի բերումով

իբրև — երբ

լուաւ — լսեց

կալաւ — բռնեց

զկին իւր — իր կնոջը

ընկեց — գցեց

ոչ ինչ է ինձ — ինձ համար չկա

ծանրագոյն եւ անտանելի բեռն ինչ — ավելի ծանր ու անտանելի ինչ — որ բեռ

ի մէջ աշխարհիս — այս աշխարհի մեջ