Գրականության դասավանդման նպատակը․
- գրականության միջոցով ընթերցանության նկատմամբ սեր առաջացնելը
- վերլուծությունների և բանավեճերի միջոցով վերլուծական մտածողության զարգացումը
- աշխարհընկալման զարգացումը
- գեղարվեստական ճաշակի ձևավորումը
- ապրումակցման միջոցով հուզականության, երևակայության զարգացման խթանումը
- բարձրարվեստ հայ և համաշխարհային գրականության լավագույն ստեղծագործությունների հետ ծանոթացումը
- բանավոր խոսքի զարգացումը
Գրականության դասավանդման խնդիրները․
- այնպես անել, որ կարդացածը հասկանա, (հակիրճ և մանրամասն) վերարտադրի
- ստեղծագործության ասելիքը հայտնաբերի, կարողանա ենթատեքստերը գտնել
- համադրել-հակադրելու, համեմատելու կարողության ձևավորում
- կարդացածը վերլուծելու ունակության ձևավորում
- պատկերավորման միջոցների և արտահայտչական մյուս ձևերի միջոցով ստեղծագործությունը արժևորելու հմտության ձևավորվի
- կարողանա տվյալ գրողին և ստեղծագործությունը իր ժամանակի մեջ դիտարկել
Հարցերի և առաջադրանքների շտեմարան
Հարցեր և առաջադրանքներ
(ըստ Հակոբ Օշականի «Գրականության դասագրքի» )
- Թեման
• Ներկայացրեք գործողության տեղը, թելադրանքը, նկարագրությունը, գործողությունները:
• Ի՞նչ գիտեք ներկայացված ժամանակի մասին:
• Հիմնավորեք վերնագիրը, նրա թելադրանքր:
• Ինչի՞ մասին է ստեղծագործությունը:
• Ներկայացրեք արտաքին և ներքին աշխարհները:
2. Գաղափար
• Արդարացրե՛ք ստեղծագործության մեջ արտահայտված գաղափարը:
• Կարո՞ղ եք ստեղծագործությունից ապրելու մի ձև մտապատկերել:
• Բացատրեք բառակապակցությունր, տողը, տունը, բանաստեղծությունը:
• Խորհրդին ի՞նչ է ավելացնում տվյալ տողը։
• Առանձնացրեք հիմնական և երկրորդական գաղափարները։ Որտե՞ղ է խտանում խորհուրդը։
• Բանաստեղծության մեջ փնտրեք տվյալ գաղափարների արտահայտությունը։
• Ինչպե՞ս կփոխվի ստեղծագործությունը, եթե նրա մեջ գաղափարի հետ կապված մի տարր փոխվի։
3. Հերոսներ
• Ներկայացրեք հերոսին իբրև ընդհանրացում։
• Ներկայացրեք հերոսի տարիքը, դեմքը (կա՞, կարելի՞ է դուրս բերել բանաստեսծոիթյունից):
• Հերոսը իրակա՞ն է, թե՞ երևակայական:
• Ցույց տվեք քնարական հերոսի և բանաստեղծի հարաբերաթյունը:
4. Պատկեր, պատկերավորման միջոցներ
• Տվյալ պատկերի կարիքը կա՞։
• Վերլուծեք տողը` բանալով յուրաքանչյուր մակդիր:
• Ինչքանո՞վ է պատկերը հարազատ թեմային, գաղափարին։
• Ինչո՞վ է պայմանավորված տվյալ բառի գործածումը։
• Վերլուծեք բառը, հակադրությունը, համեմատությունը, մակդիրը, փոխաբերությունը ։
• Առանձնացրեք նկարագրության, գույնի, ձայնի, թռիչքի տարրերը։
• Տվյալ բառերը ասելիք ունե՞ն, թե՞ ինքնանպատակ են։
• Ցույց տվեք` որտե՞ղ իրականություն կա, որտե՞ղ է երևակայությունը թելադրում:
• Գտեք տողեր, որոնք զգացում կամ խոհ լինելուց առաջ ուղղակի բառեր են թվում։
• Բացատրեք տրված պատկերը։ Փորձեք հանել այդ պատկերը։ Ցույց տվեք կորուստը կամ ձեռքբերումը:
• Ընդլայնեք տրված պատկերը։
• Նկարեք, նկարագրեք պահը։
• Ձևավորեք բանաստեղծությունը, երաժշտություն ընտրեք։
5. Ոճ
• Տվյալ պատկերների օգտագործումը ունի՞ բացատրություն:
• Ո՞ րն է այս բանաստեղծության տիրական արժանիքը։
• Այսօր կարելի՞ է նման բան գրել՝ առանց ծիծաղելի երևալու վախի։
• Այս բառակապակցություններն որչափո՞ վ են մաս կազմում …. սերնդի հոգեբանության։
• Նկարագրե՛ք հեղինակի դեմքը։
• Համեմատեք հաջողված մասը չհաջողվածի հետ։
• Հանել ստեղծագործությունից … (օր. հայկական) գիծը։
6. Լեզու, տաղաչափություն, կշռույթ
• Ի՞ նչ լեզվական դիտողություններ կարող եք անել։
• Հանգավորո՞ ւմը օգնո ւմ է:
• Բանաստեղծությունը դարձրեք արձակ։
• Ի՞ նչ զգացամ եք ունենում բարձրաձայն կարդալիս։
• Ի՞ նչ զգացողություն եք ունենում մտքի մեջ՝ կարդալով տվյալ տողը, քառատողը, պատկերը…:
• Համեմատեք տողերը, տները, տարբեր բանաստեղծություններ, իբրև խիտ պատկեր, իբրև իրականություն…:
Վերլուծություն (հատակագիծ)
Ա
• Մատենագրական տեղեկություններ
• Գրվածքի տեսակը` ոճը
• Նմանություններ և տարբերություններ
• Ոճի առավելությունները
• Այս ոճը իր ժամանակի մեջ
• Գործի արժեքը, մեծությունը
Բ
• Ստեղծագործության մասերը
• Հիմնական գաղափարը
• Երկրորդական գաղափարները(գաղափար, մտածում և այլն)
Գ
• Իրապաշտությունը ստեղծագործության մեջ
• Երևակայության աստիճանը
• Վիճակների ամփոփ, սակայն թելադրող շրջագիծը
Դ
• Փոխաբերություններ
• Կշռույթ
• Լեզվական դիտողություններ
Գրավոր և բանավոր խոսքին ուղղված հանձնարարականներ
• Ընտրեք ասելիքի անկեղծ, պարզ և թեթև ձև:
• Զգուշացեք մանրամասն նկարագրությունից, ավելորդ բառերից, մանավանդ հասարակ ածականների կիրառումից;
• Զերծ մնացեք կաղապարված խոսքից:
• Զգուշացեք խոսքի խճողումներից»
• Գրելիս հաշվի առեք տեղը, պահը, ձեր մտածումները, տրամադրությունը, արտաքին շրջապատի ազդեցությունները:
Շարունակելի․․․
Հայոց լեզու, գրականություն 